Miras hukuku, bir kişinin ölümü sonrasında malvarlığının nasıl paylaştırılacağını ve mirasçılar arasındaki hak ve yükümlülükleri düzenleyen hukuk dalıdır. Türkiye’de miras hukuku, temel olarak Türk Medeni Kanunu ile düzenlenmiştir. Bu hukuk dalı, ölen kişinin (muris) mal varlığının (tereke) kimlere, ne şekilde intikal edeceğini, mirasçılar arasında nasıl paylaşılacağını, mirastan feragat, reddi miras ve vasiyetname gibi konuları içerir.
1. Mirasçı Türleri ve Miras Payları
Miras hukuku, iki temel mirasçı türünü kapsar: yasal mirasçılar ve atanmış mirasçılar.
a. Yasal Mirasçılar
Yasal mirasçılar, Türk Medeni Kanunu’na göre belirlenir ve ölen kişinin kan hısımları, eşi ve belirli durumlarda devlettir. Miras, genellikle zümre sistemi olarak bilinen dereceli bir sistemle dağıtılır:
- Birinci zümre: Ölen kişinin çocukları ve torunlarıdır. Çocuklar mirası eşit olarak paylaşırlar. Eğer bir çocuk ölmüşse, onun payı kendi çocuklarına (torunlara) geçer.
- İkinci zümre: Ölen kişinin anne ve babasıdır. Eğer anne-baba hayatta değilse, onların yerine kardeşleri mirasçı olur. Örneğin, babanın miras payı hayatta olan kardeşler arasında paylaşılır.
- Üçüncü zümre: Ölen kişinin büyük anne ve büyük babası ile onların çocuklarıdır (ölen kişinin amca, dayı, hala, teyze gibi yakın akrabaları).
Yasal mirasçılar arasında sağ kalan eşin durumu özel olarak düzenlenmiştir. Eş, ölenin çocuklarıyla mirasçıysa, mirasın dörtte birine (1/4) sahip olur. Eğer ölen kişinin anne-babası ile mirasçıysa, eş mirasın yarısına (1/2) sahip olur. Üçüncü zümre ile mirasçıysa, eş mirasın dörtte üçüne (3/4) sahip olur.
b. Atanmış Mirasçılar
Atanmış mirasçılar, ölen kişinin vasiyetname veya miras sözleşmesiyle belirlediği kişilerdir. Bu kişiler, yasal mirasçılar dışında olabilir ve kişi malvarlığının bir kısmını ya da tamamını atanmış mirasçılara bırakabilir. Ancak, atanmış mirasçılar için bazı kısıtlamalar vardır; saklı pay denilen bir hak, yasal mirasçıların mirasta belirli bir pay almasını garanti eder.
c. Saklı Paylı Mirasçılar
Saklı paylı mirasçılar, mirasçının mirasının bir kısmını alması zorunlu olan kişilerdir. Saklı paya sahip olan kişiler şunlardır:
- Çocuklar: Mirasın yarısı saklı paydır.
- Anne-baba: Mirasın dörtte biri saklı paydır.
- Sağ kalan eş: Çocuklarla birlikteyse, mirasın dörtte biri saklı paydır.
Miras bırakan, saklı paylara dokunmaksızın kalan mirasını istediği kişilere vasiyet edebilir.
2. Mirasın Geçişi ve Tereke
Bir kişinin ölümünden sonra tüm malvarlığı, alacakları ve borçları, tereke adı verilen bir kavram altında toplanır. Tereke, mirasçılara geçmeden önce bazı süreçlerden geçer:
- Mirasın geçmesi: Miras, ölümle birlikte otomatik olarak yasal mirasçılara geçer. Ancak mirasçılar, mirası kabul etmek zorunda değildir; miras reddedilebilir.
- Terekenin tespiti: Miras bırakanın borçları, alacakları, taşınır ve taşınmaz malları tespit edilir ve tereke defteri hazırlanır. Bu aşamada borçlar, mirasçılara geçmeden önce terekeden ödenir.
3. Mirasın Reddi
Mirasçılar, mirasın geçmesiyle birlikte hem miras bırakanın malvarlığını hem de borçlarını devralırlar. Ancak miras bırakanın borçları çok fazla ise veya mirasçı mirası istemiyorsa, mirası reddetme hakkına sahiptir. Reddi miras, mirasın reddi için mirasçının ölüme bağlı tasarruftan haberdar olduktan itibaren üç ay içinde mahkemeye başvurmasıyla yapılır. Reddi mirasın sonuçları şunlardır:
- Miras reddedildiğinde, reddeden kişi mirasçı olmaktan çıkar ve miras, diğer mirasçılara geçer.
- Tüm mirasçılar mirası reddederse, miras tereke borçları ödendikten sonra devlete kalır.
4. Vasiyetname ve Miras Sözleşmesi
Ölen kişi, malvarlığının kimlere ve nasıl devredileceğini düzenlemek için vasiyetname ya da miras sözleşmesi düzenleyebilir. Ancak saklı paylı mirasçıların hakları korunmalıdır.
a. Vasiyetname
Vasiyetname, miras bırakanın sağlığında düzenlediği ve ölümünden sonra malvarlığının nasıl dağıtılacağını belirleyen bir belgedir. Vasiyetname üç şekilde düzenlenebilir:
- El yazılı vasiyetname: Miras bırakanın tamamen kendi el yazısıyla yazdığı, imzaladığı ve tarih attığı vasiyetnamedir.
- Resmi vasiyetname: Noter huzurunda veya resmi bir görevli önünde iki tanık eşliğinde düzenlenir. Bu tür vasiyetname daha güvenlidir, çünkü noter huzurunda düzenlenir.
- Sözlü vasiyetname: Sadece olağanüstü durumlarda (örneğin savaş, hastalık gibi) sözlü olarak tanıklara bildirilir ve daha sonra yazılı hale getirilir.
b. Miras Sözleşmesi
Miras sözleşmesi, miras bırakan ile mirasçılar arasında yapılan ve tarafların hak ve yükümlülüklerini düzenleyen bir anlaşmadır. Miras sözleşmesiyle miras bırakan, sağlığında miras paylaşımıyla ilgili kararlarını bağlayıcı bir şekilde düzenleyebilir.
5. Miras Davaları
Miras hukuku kapsamında çeşitli uyuşmazlıklar ortaya çıkabilir ve bu durumda miras davaları gündeme gelir. Başlıca miras davaları şunlardır:
a. Tapu İptal ve Tescil Davası
Mirasçılar arasında bir taşınmazın miras paylaşımı konusunda anlaşmazlık çıktığında, tapunun iptali ve tescili için dava açılabilir. Örneğin, miras bırakanın taşınmazını ölümünden önce haksız yere başkasına devrettiği iddia edilirse, bu tür bir dava gündeme gelir.
b. Tenkis Davası
Tenkis davası, miras bırakanın saklı paylı mirasçılarının saklı paylarını ihlal eden ölüme bağlı tasarruflarının iptal edilmesi için açılır. Örneğin, miras bırakan tüm malvarlığını saklı paylı mirasçıları ihmal ederek bir başkasına bırakmışsa, saklı pay sahipleri bu durumu mahkemeye taşıyabilir.
c. Mirasın Reddi Davası
Miras bırakanın mirasçıları, mirası kabul etmek istemediklerinde mahkemeye başvurarak mirasın reddini talep edebilirler. Bu durumda mahkeme, mirasın reddedilip reddedilmediğine karar verir.
d. Ortaklığın Giderilmesi (İzaleyi Şuyu) Davası
Birden fazla mirasçı bir taşınmazda pay sahibi olduğunda, taşınmazın paylaşılması konusunda anlaşmazlık çıkabilir. Bu durumda ortaklığın giderilmesi davası açılır. Mahkeme taşınmazın aynen bölünmesi mümkünse bunu yapar; mümkün değilse taşınmaz satılarak elde edilen gelir mirasçılar arasında paylaştırılır.
6. Mirasçılık Belgesi (Veraset İlamı)
Mirasçılık belgesi, mirasçıların kimler olduğunu ve ne kadar pay alacaklarını gösteren resmi bir belgedir. Mirasçılık belgesi, noterden ya da sulh hukuk mahkemesinden alınabilir. Mirasçılar, mirasçılık belgesiyle terekeye erişim sağlayabilir, taşınmaz devir işlemleri yapabilir veya bankalardaki paraları talep edebilirler.
Sonuç
Miras hukuku, bir kişinin ölümü sonrası mirasın nasıl paylaşılacağını ve mirasçılar arasındaki hakları düzenleyen önemli bir hukuk dalıdır. Miras hukuku kapsamındaki süreçler, mirasın geçişi, terekede bulunan malvarlığının tespiti, mirasın reddi, vasiyet ve miras sözleşmeleri gibi konuları kapsar. Mirastan kaynaklanan anlaşmazlıkların çözümü için ise miras davaları açılabilir.
Bu sitede yer alan yazılar sadece bilgilendirme amaçlıdır. Bu yazılardan kaynaklı herhangi bir sorumluluğumuz bulunmamaktadır. Sitemizdeki makale ve yazıların kopyalanarak, kaynak gösterilmeden, izinsiz bir şekilde başka yerlerde yayınlanması halinde gerekli hukuki işlemler başlatılacaktır.
İTİMAT HUKUK
Haklı olmak ile hakkı kazanmak arasındaki fark avukatınızdır.